- Cùng với UBND xã, HĐND xã là một bộ phận cấu thành rất quan trọng của chính quyền cấp xã trong hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước Việt Nam. 

- HĐND cấp xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở xã, phường, thị trấn.

- HĐND cấp xã là cơ quan dân cử đại diện cho nhân dân trên địa bàn xã, phường, thị trấn.

2. Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp xã: 

Vai trò của HĐND cấp xã được thể hiện thông qua chất lượng, hiệu quả của việc thực hiện chức năng và nhiệm vụ HĐND của cấp mình, đó là:

Thứ nhất, HĐND cấp xã có trách nhiệm triển khai thi hành chính sách, pháp luật của Nhà nước tại cơ sở, đồng thời chuyển tải những tâm tư nguyện vọng chính đáng của nhân dân tại địa bàn cơ sở đến cá cơ quan Nhà nước cấp trên. HĐND cấp xã triển khai thi hành chính sách, pháp luật của nhà nước đồng thời có trách nhiệm truyền tải vào cuộc sống của nhân dân. Trên cơ sở đó UBND cấp xã và chính quyền cấp trên có những giải pháp quyết liệt kịp thời những vấn đề mà nhân dân phản ánh, đồng thời vận động nhân dân chấp hành chính sách, pháp luật, ổn định cuộc sống của nhân dân, tạo lòng tin, sự gắn bó mật thiết giữa nhà nước với nhân dân.

Thứ hai, HĐND cấp xã triển khai thực hiện các quyết định của cơ quan nhà nước cấp trên; Căn cứ vào Hiến pháp, pháp luật và các văn bản hướng dẫn của cấp trên, HĐND cấp xã ra Nghị quyết về các biện pháp phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phòng ở địa phương; biện pháp ổn định và nâng cao đời sống của nhân dân.

Thứ ba, bằng Nghị quyết có hiệu lực pháp lý trên lãnh thổ địa phương, HĐND cấp xã là thiết chế quyền lực góp phần duy trì trật tự xã hội tại đơn vị hành chính tương ứng. Nghị quyết là cơ sở pháp lý để mọi cá nhân, tổ chức sống trên địa bàn phải tuân thủ chấp hành.

3. Về cơ cấu tổ chức của HĐND cấp xã:

Căn cứ theo quy định tại Điều 33 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, được sửa đổi bởi khoản 11 Điều 2 Luật Tổ chức chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi 2019 như sau:

Điều 32. Cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân xã

3.1. Hội đồng nhân dân xã gồm các đại biểu Hội đồng nhân dân do cử tri ở xã bầu ra

Việc xác định tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân xã được thực hiện theo nguyên tắc sau đây:

- Xã có từ năm nghìn dân trở xuống được bầu hai mươi lăm đại biểu; có trên năm nghìn dân thì cứ thêm hai nghìn năm trăm dân được bầu thêm một đại biểu (nhưng tổng số không quá ba mươi đại biểu).

3.2. Thường trực Hội đồng nhân dân xã gồm

- 01 Chủ tịch Hội đồng nhân dân.

- 01 Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân (Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách).

- Các Ủy viên là Trưởng ban của Hội đồng nhân dân xã.

3.3. Hội đồng nhân dân xã thành lập Ban pháp chế, Ban kinh tế - xã hội.

Ban của Hội đồng nhân dân xã gồm:

- 01 Trưởng ban.

- 01 Phó Trưởng ban.

- Các Ủy viên của ban

Số lượng Ủy viên của các Ban của Hội đồng nhân dân xã do Hội đồng nhân dân xã quyết định (Trưởng ban, Phó Trưởng ban và các Ủy viên của các Ban của Hội đồng nhân dân xã hoạt động kiêm nhiệm).

4. Hội đồng nhân dân xã An Phú, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương :

- Hội đồng nhân dân xã An Phú khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 được thành lập ngày 01/12/2024 dựa trên cơ sở hợp nhất giữa HĐND xã An Lâm với HĐND xã Phú Điền theo Nghị quyết số 1250/NQ-UBTVQH15 ngày 24/10/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc “Sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Hải Dương giai đoạn 2023 – 2025".

- Ngày 01/12/2024, Hội đồng nhân dân xã An Phú khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 đã tổ chức phiên họp thứ Nhất gồm 49 thành viên là các ông bà đại biểu HĐND (An Lâm: 25 thành viên, Phú Điền: 24 thành viên) được phân bổ ở 14 tổ bầu cử HĐND ở 11 thôn trong xã để bầu các chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND, các Ban của HĐND, chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND, ủy viên Ủy ban nhân dân xã.

- Thường trực HĐND xã An Phú khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 gồm 04 ông, bà có tên sau:

+ Ông Nguyễn Văn Thanh – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã.

+ Ông Phạm Tuấn Phong – ĐUV, Phó Chủ tịch HĐND xã.

+ Bà Nguyễn Thị Thái – ĐUV, Công chức Văn phòng, thống kê xã – Trưởng Ban Pháp chế HĐND xã.

+ Ông Nguyễn Ngọc Yên – ĐUV, Chủ tịch Hội Nông dân xã – Trưởng Ban Kinh tế HĐND xã.

- Ban Pháp chế HĐND xã An Phú gồm 05 thành viên, trong đó có 01 Trưởng ban, 01 Phó Trưởng ban, 03 ủy viên.

+ Bà Nguyễn Thị Thái – ĐUV, Công chức Văn phòng, thống kê xã, Đại biểu HĐND tổ bầu cử số 06 thôn Lang Khê – Trưởng ban.

+ Bà Lê Thị Vui – ĐUV, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã, Đại biểu HĐND tổ bầu cử số 3 cụm Phong Trạch, thôn Phong Kim – Phó Trưởng ban.

- Ban Kinh tế HĐND xã An Phú gồm 05 thành viên, trong đó có 01 Trưởng ban, 01 Phó Trưởng ban, 03 ủy viên.

+ Ông Nguyễn Ngọc Yên – ĐUV, Chủ tịch Hội Nông dân xã, Đại biểu HĐND tổ bầu cử số 1 thôn Lâm Xá – Trưởng ban.

+ Bà Vũ Thị Tính – ĐUV, Chủ tịch Hội LHPN xã, Đại biểu HĐND tổ bầu cử số 01 thôn Bạch Đa – Phó Trưởng ban.​